Tsunami Nedir?

Merkezi deniz dibinde olan derin depremlerden sonra zemin çökmesi ve taban kaymasıyla oluşan dev dalgalara Tsunami denir. (Japonca)

Japonca’da “liman dalgası” anlamına gelen tsunami sözcüğü, 15 Haziran 1896’da 21 bin kişinin hayatını kaybettiği “Büyük Meiji Tsunamisi’nden” sonra Japonlar’ın yaptığı yardım çağrılarıyla dünya dillerine yerleşti.

Tsunami ilk oluştuğunda tek bir dalga, ama kısa bir süre içerisinde üç ya da beş dalgaya dönüşerek çevreye yayılmaya başlıyor. Bu dalgaların birincisi ve sonuncusu genelde çok zayıf oluyor. Fakat diğer dalgalar, etkilerini kıyılarda şiddetli biçimde hissettirebilecek bir enerjiyle ilerliyor. Bu nedenle, depremlerden kısa bir süre sonra kıyılarda görülen yavaş ama anormal su düzeyi değişimi ilk dalganın geldiğini gösteriyor. Bu değişim, arkadan gelecek olan çok kuvvetli dalgaların ilk habercisi de olabiliyor.

Tarihteki en büyük Tsunamiler

-1 kasım 1755: Portekiz'in başkenti büyük Lizbon Depremi ile yıkıldı. Atlas Okyanusu dalgası Portekiz, İspanya ve Fas kıyılarını altı metre yüksekliğinde süpürdü.
-27 ağustos 1883: Endonezya-Krakatao Yanardağı patladı, Java ile Sumatra kıyılarını süpüren tsunami, 36 bin insanı öldürdü. Yanardağın patlaması o denli şiddetliydi ki dünya gök kubbeleri uzun geceler kızıl lav külleriyle ışıldadı. Norveçli ressam Edward Munch, '20 bin kilometre öteden', başkent Oslo'da kasım 1883-şubat 1894 arasında geceleri parlayan göğe bakarak 'Çığlık' resmini yaptı.
-15 haziran 1896: Sankriku Tsunamisi, Japonya'yı vurdu. Dini bayram için toplanan kitlenin üzerine 23 metre yüksekliğinde çöken tsunami 26 bin insanı öldürdü.
-17 aralık 1896: ABD'de California-Santa Barbara Deniz Seddi'ni tsunami yıktı. Ana cadde dalga altında kaldı.
-31 ocak 1906: Büyük Okyanus'un deprem dalgası, Kolombiya'da Tumaco kentinin bir kısmını, Ekvador-Rioverde ile Kolombiya-Mikay arasında kıyıda tüm evleri yıktı. 1500 kişi hayatını kaybetti.
-1 nisan 1946: Alaska Kuzey Burnu Deniz Feneri'ni beş kişilik personeliyle yutan tsunami, Hilo-Hawaii'ye yürüyerek 159 insanı öldürdü.
-22 mayıs 1960: 11 metre yüksekliğindeki tsunami, Şili'de bin, Hawaii'de 61 can aldı. Dev dalga Pasifik'in öte yakalarına yürüyerek Filipinler ve Japonya-Okinava Adası'nı sarstı.
-28 mart 1964: ABD-Alaska'da 'Paskalya Hayırlı Cuma' tsunamisi üç köyü haritadan sildi. 107 kişi hayatını kaybetti. Oregon ve California'da da 15 kişi öldü.
-16 ağustos 1976: Pasifik tsunamisi Filipinler'in Moro Körfezi'nde 5 bin can aldı.
-17 temmuz 1998: Papua-Yeni Gine'nin kuzeyinde yer sarsıntısı dalgası 2 bin 313 insanı öldürdü, yedi köy yok olurken binlerce insan evsiz kaldı.
-26 aralık 2004:Endonezya'da okyanusta ki 8.9'luk deprem sonrası Güney Asya’da gerçekleşen ve 225 binin üzerinde kişinin ölümüyle sonuçlanan tsunami bu felaketlerin en büyüğü olmuştur. Bu büyük felaket sırasında, yeraltındaki büyük levhaların hareketi sonucu oluşan 1000 kilometrekarelik kırılmalar ve kıtaların yer değiştirmesinin yarattığı büyük enerji, okyanuslarda meydana gelen çok büyük enerjiyle birleşip, Güney Asya ülkelerinden Endonezya, Sri Lanka, Hindistan, Malezya, Tayland, Bangladeş, Myanmar, Maldiv Adaları ve Seyşel Adaları'nı hatta 5 bin km uzaklıktaki bir Afrika ülkesi olan Somali sahillerini dahi vurmuştur.