yeniHarman dergisi Kasım ayı sayısında Global Disaster editörü olarak benimle bir röportaj yaptı, dergiyi gazete bayilerinden edinebilirsiniz.
-Global Disaster adlı internet sitenizde dünyadaki çeşitli felaket haberlerini derliyorsunuz. Nedir amacınız? Ve vermiş olduğunuz bu felaket haberlerinin arasında salgın hastalıkların yeri nedir?
Global Disaster’ın amacı; küresel çapta doğa, iklim, endüstri felaketlerini anlamak ve bunlara paralel olarak gezegenin verdiği tepkiyi arşivlemek, tarihe bir not düşmek. "Hafıza-ı Beşer Nisyan ile malüldür" düşüncesinden hareketle, kapitalizmin, küresel iklim değişiminin, sanayileşmenin, kent hayatının, endüstrileşmeye bağlı tarım ve hayvancılık ekonomisinin gezegeni getirdiği noktayı işaretlemek ve bunların hatırlanmasını ve izlenmesini sağlamak amacını güdüyoruz. Kapitalizmin yarattığı bunalım, sürekli işgücü, işsizlik, hayatta kalma dürtüsünün sürekli ekonomiye bağlı olarak uyarılması sebebiyle, insanoğlu/kızının doğadan koparıldıkça, aslında kendisinden de uzaklaştırıldığını anımsatmak sitenin temel hedeflerinden birisi.
Salgın hastalıklar konusu, sistemden ayrı tutulamayacak ve düşünülemeyecek bir konu aslında, insanlar henüz virüslerin yarattığı tehdide karşı savunmasız durumdalar. İlaç endüstrisinin, büyük şirketlerin varlığı ile sağlıkta tıbbi etiğin yeniden düşünülmesi ve yorumlanması gerekiyor. Özellikle bilinçsiz antibiyotik kullanımın verdiği hasarlar için ayrıca tıbbi istatistiklerin tutulması gerek, epidemiyolojik saha araştırmalarında ortaya çıkan sonuçlar daha çok patojen mikroorganizmaların patojenite (hastalık yapma) kabiliyetlerinin arttığını gösteriyor. Sadece insanlarda mı? Bitkilerde, hayvanlarda da kullanılan farmasötik teknolojinin yarattığı sorunlar gün geçtikçe büyüyor, patojen bakterilerin ve virüslerin direnç göstermesi, ilaç şirketlerinin ve laboratuarlarının daha gelişmiş antibiyotikleri ve antiviral ilaçları piyasaya sürmesini beraberinde getiriyor. Bu sorun ileride gezegendeki canlı türleri için daha da büyüyen bir tehdide neden olabilir. Sürekli artan nüfus ve ulaşım ağlarının teknolojiye paralel olarak gelişmesi, mesafelerin azalması ile pandemilerin (küresel salgın) daha da tehlikeli olmasına neden oluyor.
Global Disaster'da, Kuş Gribi (Avian Influenza) Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) gibi pandemi riski yüksek hastalıklara ilişkin haberler var. "Salgın Hastalık" etiketli 23 yazı girilmiş. Gündemdeki Domuz Gribi (Influenza A H1N1) için henüz durum belirsizliğini koruduğu için kayıt düşülmedi. Hastalıkla ilgili bazı iddialar ve şüpheler söz konusu. Influenza (genel adıyla grip) her daim yüksek bulaşma ve patojenite ile pandemi riski taşıyan bir hastalık. Influenza A'nın 5 alt tipi var ; H1N1, H1N2, H3N1, H3N2, ve H2N3. Meksika'da ortaya çıkan ilk salgının H1N1 tarafından başlatıldığı söylendi, sonbaharın başlaması ile birlikte H3N2'nin salgın yaptığı söyleniyor ama bununla ilgili henüz resmi bir açıklama yapılmadı, Domuz gribinin "laboratuar ortamında" üretildiği iddiaları da dolaşmakta, yanılmıyorsam Avusturalyalı bir biyolog tarafından açıklanmıştı ve DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) de bu iddiayı "ciddi" bulduğunu açıklamıştı, ancak ardından bir açıklama gelmedi. Haziran ayında DSÖ, sağlık uzmanlarını biraz şaşırtan bir açıklama ile Domuz Gribini 6. kategori yani Pandemi (küresel çapta tehlikeli salgın) ilan etti, açıklamanın yaz aylarında yapılması da düşündürücü, bilindiği gibi, Influenza virüsleri sıcağa karşı dirençli değildir…
-Sizin de derlediğiniz haberlerin birinde “Birleşmiş Milletler, domuz gribi salgını vurması halinde fakir ülkelerde anarşi yaşanabileceği, ekonomilerin çökebileceği uyarısında bulundu” deniyor. Bu ifadeden ne anlamak gerekiyor?
Genel olarak iktidarın panik havası yaratmaması beklenir öyle değil mi? İktidar, paniklemiş bir kitleyi istediği gibi kontrol edemeyebilir, bu risk vardır. Hastalıkla ilgili olarak hem DSÖ'nün hem de BM'nin insanları paniğe sevk edecek açıklamalarını nasıl okumak gerek? İsterseniz, 11 Eylül sonrası küresel çapta yeni bir egemenlik stratejisini konuşalım kısaca; Korku Toplumu Projesi. Terörizmden, ekonomik bunalımlardan, barınma korkusundan, hayatta kalma korkusuna dek her alanda Otorite büyük kitleleri "korku paranoyası" ile yönlendiriyor. Terörizmden, terör yaratarak, ekonomik krizlerden de ekonomik krizler yaratarak korkutan ve toplumu boyunduruk altına alan sistem, şimdi "hayatta kalma korkusuna" oynuyor gibi görünmekte. Elias Canetti, "Kitle ve İktidar" kitabında "Kaçış kitlesi bir tehditle yaratılır. Herkes kaçar ve herkes kitlesi ile birlikte sürüklenir. Tehlike herkes için aynıdır. Bu tehlike belirli bir noktada kesifleşir ve orada ayrım tanımaz" diyor. Bana göre Otoritenin şu anda yaratmak istediği kitle tipi "Kaçış/Panik Kitlesi" tipidir. Ancak şunu da belirtmem gerek, Pandemi riski gerçektir, epidemiyolojik araştırmalara göre her yüz yılda bir küresel çapta büyük ölümcül salgınlar yaşanmıştır. Toplumsal bellekte ağır izler bırakan pandemik hastalıklar var, bu gerçeği göz ardı edemeyiz. Buna karşın Domuz Gribi (Influenza A) böylesi küresel çapta büyük kitlesel ölümlere yol açabilecek bir hastalık mıdır? Böyle bir risk var, evet. Ancak şu aşamada paranoyaya gerek var mıdır? Orası tartışmalı. ,
Alelacele NOVARTİS, Glaxo Smith Kline ve Baxter International firmaları tarafından hazırlanan Domuz Gribi (H1N1) aşıları ile ilgili olarak, sağlık çalışanları, doktorlar, hemşireler, veterinerler kuşkulu. ABD'de sağlık çalışanları arasında aşıya karşı ciddi bir muhalefet var. İngiltere'de Hemşire örgütleri aşıya karşı çıktıklarını sendikal boyutta dile getirdiler. Ülkemizde de, beşeri hekimler ile veteriner hekim örgütleri içinde aşıya karşı muhalefet söz konusu. Türk Veteriner Hekimleri Birliğinin aşıyla ilgili yayımladığı bir bildiride ilginç noktalar göze çarpıyor, deniyor ki "1976 senesinde Amerika’ da Fort Dix’ te askerlerde görülen enfeksiyon bahane edilerek milyonlarca insan domuz gribine karşı aşılanmış ama sonradan böyle bir salgının gerçek olmadığı ortaya çıkmıştı. Üstelik aşı yüzünden 25 kişi ölmüş ve yüzlercesi de ömür boyu felçli kalmıştı."
Aşıya bağlı yan etkileri art arda andığımızda da oldukça ürkütücü bir tablo ortaya çıkıyor. Aşının ithaline hangi bilimsel komite karar verdi? Aşının güvenirliliği konusunda yapılan testler ve araştırmalar hangi bilimsel komite tarafından yeterli bulundu? Aşı hangi firma veya firmalardan ve toplam kaç doz ithal ediliyor? Aşı hangi ithalatçı firmadan alınıyor ve bunun için ihale yapıldı mı ve kaç lira ödenecek? Sağlık Bakanlığı’nın ısmarladığı aşıda Amerika’da yasak olan bu adjuvan madde (skualen) var mı? Eğer varsa Sağlık Bakanlığı’ nın skualenin emniyeti konusundaki fikri nedir? Aşıların ve aşı üretiminde kullanılan maddelerin lisansı ne zaman alınmış? Aşıların ve aşı üretiminde kullanılan maddelerin yan etkileri var mı, varsa nedir? Aşıya bağlı ölümler veya kalıcı rahatsızlıklar gerçekleşmesi halinde ne gibi bir yol izlenecektir? Aşılama işleminde hangi kriterler göz önüne alınacak? Bildirinin sonuç kısmındaki bu sorular da yanıt bekliyor.
- Global Disaster’ın vurgulamaya çalıştığı "felaket" ile son zamanlarda domuz gribi haberleriyle yeniden dünya medyasına yansıyan paranoya ve felaket senaryoları arasında nasıl bir fark var?
Global Disaster, eğer önlem alınmazsa büyük bir çöküşün kapıda olduğunu hatırlatıyor. Bunların bazısı doğrudan tekno-endüstriyel sistemin faaliyetleri sonucu ortaya çıkan felaketler; türlerin yok oluşu, küresel ısınma, ekolojinin tahrip edilmesi, su kaynaklarının ve gıdaların kontamine edilmesi vb. Bunlar toplamda alt alta yazıldığında -ki Global Disaster'da bunu yapıyor- gezegenin kendini yenileyecek bir fırsatı bulamadan çökeceği sinyallerini görmekteyiz. Biz bu çöküşe yakın olduğumuzu düşünüyoruz. Eğer sistem bu hunharlığı ile devam edecekse… Doğada ve evrende bir homoestasis durumu (doğal denge) vardır. Eğer dengeyi bozarsanız, sistem bir başka durumda -mesela çöküşte- dengeye gelmeye çalışacaktır. Örneğin GDO'lu ürünlerin salt insan sağlığına zararlı olacağı gibi bir eksik bilgilenme söz konusu, oysa GDO'lu ürünlerin yetiştiği bir coğrafyada tüm ekosistem, besin zinciri çökmeye başlıyor. Antroposentrik düşüncenin bugüne kadar bir faydasını görmedik, bundan sonra da göreceğimiz kuşkulu…
Kitle iletişim çağında, özellikle haberin dolaşımı neredeyse zamansız ve sınırsız bir mekanda olduğu için disenformasyon ve misenformasyon kaçınılmazdır. Gerçek bilgi ile çarpıtılmış veya yalan bilgi bir süre sonra birbirinden ayrılamaz hale gelir ve gerçek çöker.. "gerçeğin çölüne hoşgeldiniz" derken Baudrillard biraz da, gerçeğin çarpıtılmış taklidinin gerçeğinden ayrılamadığı noktayı işaret etmektedir. Slavoj Zizek'de bu tabiri "11 Eylül dünyayı gerçekten değiştirdi mi?" sorusuna cevaben vermişti. Domuz Gribi haberleri ile ilgili belirsizlik, bir çok bilginin internette dolaşıyor olması, karşıtların ve destekçilerinin argümanlarının birbirinde boğulması sayesinde hastalık ve aşıyla ilgili elimizde kalan tek şey "belirsizlik" halidir. Bugün ABD Başkanı Obama'nın çocuklarına domuz gribi aşısı yaptırmadığını okudum. Almanya'da hükümet görevlileri ile halka yapılan aşının farklı olduğu haberi de gözüme çarptı. Domuz Gribinden öldü denilen bir gencin, daha sonra domuz gribinden ölmediği haberi de sanırım gerçeğin belirsizleştirilmesi düşüncemi destekliyor.
-John Zerzan, “Hastalık bile neredeyse tümüyle uygar yaşamın bir icadıdır; bilinen tüm salgın hastalıklar tarihsel gelişme karşılığında ödenen bir bedeldir.” diyor. Geçmişte salgın hastalıklar sonucunda kitlesel ölümler gerçekleşmişken bugün kitlesel ölümlerin önüne geçebilecek çözümler, ilaçlar sunmuyor mu Zerzan’ın suçladığı “uygar yaşam biçimi”?
Zerzan'ın hastalık hali ile ilgili önermesine katılmamak mümkün değil. İlaçlara karşı direnç gösteren ve sürekli bir genetik değişime zorlanan patojen mikroorganizmanın, kendi varlığını devam ettirme güdüsü bir süre sonra mikroorganizmanın patojenite gücünün daha da ölümcül bir ivme kazanacağı fikri, tıbbi otoriterler tarafından da desteklenmekte. Antibiyotiklere karşı bazı direnç tipleri diğer bakterilere de geçebildiğinden, giderek artan sayıda enfeksiyon artık antibiyotiklerle tedavi edilememektedir. Yani bir süre sonra ilaç endüstrisi, yenilmez süper bakteri türlerini yaratabilir. Virüslere karşı ise aşılamadan başka bir çare görünmüyor. Virüslerde bakteriler gibi, değişen yaşam biçimlerine tepki gösteriyor ve onlarda değişiyor. Örneğin 50 milyon kişiyi öldüren 1918’deki İspanyol gribi günümüzde yaşansaydı, sonuçlar çok daha vahim olabilirdi. Evet, uygarlığımız ve ilerlemeci mantık, tekno-endüstriyel toplum, hastalıkları da değiştiriyor veya yeni tipleri yaratmaya zorlayabiliyor.
-Evcilleştirme ve sonrasında endüstriyel tarımın-hayvancılığın domuz gribi ve benzer hastalıkların, salgınların ortaya çıkması ve yayılmasıyla nasıl bir bağlantısı var?
Kesinlikle aralarında bir bağıntı söz konusu, salgınların hızının ve yayılma gücünün üzerinde endüstriyel yaşamın büyük etkisi var. Salgınları doğrudan endüstriyel tarım-hayvancılık oluşturuyor diyemeyiz ancak mesela insanlarda ölümcül sonuçlara yol açan BSE (Bovine Spongiform Encephalopahty -Sığırların Süngerimsi Beyin Hastalığı - Deli Dana) tamamen cannibalism (yamyamlık) kökenli, endüstriyel sistemin sonucu bir hastalıktır. Endüstriyel Hayvan Yetiştiriciliğinde verim arttırıcı olacağı düşünülen yöntemde, sığırlara yine sığırlardan elde edilen "kan unu", "et unu", "kemik unu" gibi “besin” maddeleri ile karışık yemler verilmesi sonucu oluştu. Bir canlıya kendi türünü yedirdiğinde ortaya çıkan sonuç buydu. Zoonoz (hayvandan insana geçen) hastalıkların bir türlü önlenememesinin bir nedeni de endüstriyel hayvancılıktır.
Kuş Gribi (Avian Influenza H5N1) salgını sırasında olası ürkütücü senaryo şuydu; Kuş Gribi virüsünün uygarlığımızın bir nimeti olan toplu ve hızlı taşımacılık sayesinde, uzak bir coğrafyaya yayılarak daha çok konakçıya kavuşması ve bu konakçılardan birisindeki solunum yolu ile bulaşan mevsimsel grip virüsü ile genetik alışverişe girip insandan insana bulaşması ihtimali… Bu ihtimal, domuz gribinde gerçekleşmiş görünüyor. Çünkü bir salgının pandemi kategorisine alınması için, insandan insana solunum yolu ile bulaşması ve tüm kıtalara yayılma ihtimali olması gerek… Diyelim ki domuz gribi daha yüksek kitle ölümlerine sebep olacak derece hastalık yapıcı bir tipe evrildi ve hastalığı kapan bu kişi İstanbul'dan hava yolu ile bir Avrupa kentine gitti, işte artık hastalığın küresel çapta kitlesel ölümlere yol açmasını hiç kimse engelleyemez. Hastalığın bu denli hızlı yayılacak olmasının tek nedeni, modern dünyanın hızlı ve her yere ulaşımının bir bedeli olacak gibi görünüyor...
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder