“Dünyanın çatısı” Tibet’te neler oluyor?

Tibet’te özgürlük için ayaklanma, Çin ordusunun kanlı müdahalesi, Pekin Olimpiyatları’nı etkiler mi bilinmiyor. Sürgündeki Tibetliler “alternatif olimpiyat” hazırlıklarına başlarken, Dalay Lama’nın istifa tehdidinin yarattığı belirsizlik ciddi boyutta.

Google’da Tibet’i aradığınızda “Barikat” grubunun “Güneşin Çocukları” şarkısı geliyor önce; “Nerede solucana bile saygı gösteren Tibet nerede? / Tibet’e özgürlük!” dizeleriyle... Tibet, Çin’de, yeryüzünden ortalama 4.900 metre yükseklikteki platosu nedeniyle, “Dünyanın Çatısı” olarak adlandırılan; 1950’de Çin’in işgalinden bu yana özgürlük mücadelesi veren bir ülke. 15 gün önce özgürlük için gösteriler, Çin ordusu tarafından kanlı bir şekilde bastırılınca dünya gündemine oturdu. Çin, kanlı görüntülerin internet aracılığıyla dünyaya yayılmasını önlemek için ülkede YouTube’a erişimi yasakladı.

OLAYLAR NASIL BAŞLADI?
Tibet sorunu, dünya gündemine, Çin’in 1950’de bu ülkeyi işgal etmesiyle girdi. Pekin yönetiminin sunduğu anlaşmaya göre; Tibet’e özerklik statüsü veren Çin, kültürel, dinî ve politik işleyişe karışmayacaktı.

O tarihte, Tibet’in dinî ve siyasi lideri Dalay Lama henüz 15 yaşındaydı. Çiftçi bir ailenin çocuğu olarak, 6 Temmuz 1935’te, kuzeydoğu Tibet’de doğmuştu. Ruhani liderlerin reenkarnasyonla, öldükten sonra bir başka bedende dirildiği inancı nedeniyle, iki yaşındayken, Dalay Lama olarak seçilmiş, manastırda eğitim görmüştü.

Çin, Tibet’i işgal ettikten sonra, bugün Dalay Lama’nın “kültürel soykırım” diye ifade ettiği “yayılma” ve baskı politikası uygulamaya başladı. Dalay Lama da, 1959’da, Çin’e karşı bir ayaklanma başlattı. Çin ordusu ayaklanmayı bastırmak için binlerce Tibetliyi öldürünce, Dalay Lama, şiddeti bitirmek amacıyla, Hindistan’a kaçtı.

O tarihten bugüne Tibet’in özgürlüğü için mücadele veren “sürgündeki lider” Dalay Lama, izlediği politikalar nedeniyle Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü. Beyaz Saray başta olmak üzere dünya liderlerinin muhatap saydığı bir lider.

DALAY LAMA’YA GÖRE “KÜLTÜREL SOYKIRIM”
Bugün 73 yaşında olan Dalay Lama, 15 gün önce, 1959’daki ayaklanmanın yıldönümü nedeniyle yapılan protesto gösterilerine, Çin ordusunun müdahalesi ve kanlı olaylar üzerine de barış çağrısını tekrarladı: “Tibetliler Çinlilerle yan yana, huzur içinde yaşamalı. Bir kere şiddet uygulandığında kontrol kaybolur. Durum ne kadar kötü olsa da, en önemlisi sabırlı, umutlu ve azimli olmak.”

Uluslararası topluma ise “Tibet ulusu ciddi bir tehlikeyle karşı karşıya. Çin kabul etsin ya da etmesin bir sorun var. Orada antik, kültürel miras büyük tehlike altında. Kasıt olsun veya olmasın bir çeşit kültürel soykırım söz konusu” mesajı veren Dalay Lama, saygın bir uluslararası kuruluşun, Tibet’le ilgili soruşturma başlatmasını istedi.

OLİMPİYAT MEŞALESİ YOLA ÇIKTI AMA
Pekin yönetimi ise olaylardan Dalay Lama’yı suçlayıp, Pekin Yaz Olimpiyatları’nın baltalanmaya çalışıldığını iddia ediyor. Olimpiyat meşalesi, dün Atina’dan yola çıktı; Tibet’in de bulunduğu güzergahtan geçerek 8 Ağustos’ta Pekin’e ulaştırılacak. Protestolara rağmen Pekin yönetimi, meşalenin geçeceği güzergahı değiştirmemekte ısrarlı; Tibet’e kanlı müdahalenin sonucu, batılı ülkelerin olimpiyatları boykot etmesini ise beklemiyor.

SÜRGÜNDE ALTERNATİF OLİMPİYATLAR
Sürgündeki Tibetliler ise, “Tibet halkının Çin yönetimi altında çektiklerine” dikkati çekmek için kendi olimpiyatlarını düzenleme kararı aldı. “2008 Tibet Olimpiyatları” 15-25 Mayıs’ta, Tibet’in ruhani lideri Dalay Lama’nın yaşadığı Hindistan’ın kuzeyindeki Daramsala’da yapılacak.

Tertip komitesi başkanı Lobsang Wangyal, Associated Press’e yaptığı açıklamada, “Bu, Tibet’teki ve sürgündeki Tibetlilerin vaziyetine dikkat çekecek” dedi. Olimpiyatlarda yarışmaları için 15-30 yaş arasında 15 kadın ve erkek atlet seçilecek.

DARFUR’DA CLOONEY, TİBET’TE GERE
Hollywood’da Darfur sorununa dikkat çeken yıldız George Clooney iken, Tibet sorununa dikkat çeken yıldız da Richard Gere. Uluslararası Tibet Kampanyası’nın da lideri olan Richard Gere, Budist ve Tibet’in ruhani lideri Dalay Lama’ya yakınlığı ile tanınıyor. Yürüttüğü kampanya nedeniyle Çin’e girişi süresiz olarak yasaklanan Budist oyuncu, son olaylar üzerine olimpiyatların boykot edilmesi çağrısı yaptı; “ABD bir şeyler yapmalı” dedi.

Gere kadar aktivist olmasa da, Uma Thurman, Hollywood’un bir başka Dalay Lama destekçisi. Babası Amerikalı Budist rahip olan Uma Thurman, Dalay Lama ile aile dostu.

ÇİN’E SON ÇAĞRI RICE’TAN
Tibet’teki gerginliği ABD de yakından izliyor. ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice, Washington’u ziyaret eden Hindistan Dışişleri Bakanı Pranab Mukherjee ile görüşmesinden sonra düzenledikleri ortak basın toplantısında, Pekin yönetiminden Tibet konusunda daha sürdürülebilir bir siyaset yürütmesini istedi ve bunu yapmasının tek yolunun Dalay Lama ile diyalog kurması olacağını söyledi.

Diyaloğu teşvik etmeye devam edeceklerini belirten Rice, bunun, eninde sonunda Tibet’te sürdürülebilir tek siyaset olacağını belirtti; tarafları şiddetten kaçınmaya çağırdı.

DALAY LAMA: AYRILABİLİRİM
Çin Başbakanı Ven Cibao, Dalay Lama ile diyalog kapısının açık olduğunu, ancak bunun ön şartının Dalay Lama’nın Tibet’in bağımsızlığını amaçlayan faaliyetlerden vazgeçmesi ve Tibet’i Çin topraklarının bir parçası olarak tanıması olduğunu söylüyor.

Çin’in kanlı olayların sorumlusu olmakla suçladığı Dalay Lama ise, istifa sinyali verdi; “olayların kontrolden çıkması durumunda kendisine, makamından ayrılmaktan başka seçenek olmadığını” söyledi.

YENİ DALAY LAMA’YI DA ÇİN BELİRLERSE...
Dalay Lama’nın istifa etmesi halinde ne olacağı bilinmiyor. Ancak ölümü halinde tam bir karışıklık yaşanacak gibi görünüyor. Tibet’in ruhani lideri Dalay Lama, bir de kardeş ruhani lideri Panchen Lama var. Tibetliler, ruhani liderleri öldüğünde, reenkarnasyonla (bir başka bedende) dirildiğine inanıyor. Geleneklere göre Dalay Lama öldüğünde, onun dirildiği bedeni Panchen Lama, Panchen Lama öldüğünde ise onun dirildiği bedeni Dalay Lama buluyor.

Dört yıl önce, Dalay Lama, 1989’da ölen 10. Panchen Lama’nın dirildiği bedeni, Gendun Choekyi Nyima adlı, 5 yaşındaki çocukta bulduğunu ilan etti. Ancak çocuk ve ailesi, ertesi gün kayboldu. Çocuğa ve ailesine ne olduğu bilinmiyor. Pekin yönetimi, kaybettiği Panchen Lama’nın yerine, yenisini de kendisi seçti.

Bugün 10. Panchen Lama, Tibet’te bir manastırda yaşıyor ve son olaylarda doğal olarak Pekin yönetiminin yanında yer alıyor. Dalay Lama öldüğünde ne olacağı ise meçhul. Pekin yönetiminin seçtiği bir Panchen Lama, 15. Dalay Lama’yı nasıl seçecek; seçtiği kişi kabul edilecek mi?

Dalay Lama, öldükten sonra dirileceği bedenin, kesinlikle Tibet dışında doğacağını söylüyor: “Çünkü reenkarnasyonun asıl amacı, henüz tamamlanmamış bir görevi, yani bir öncekinin tamamlayamadığı amacı tamamlamaktır. Benden sonra gelen reenkarnasyonun benim tamamlayamadığım bir amacı bozmaya çalışması saçmalık olur.”
[Ntvmsnbc]